ادبیات مکتوب مازندرانی
ظاهراً از پیش از دوران اسلامی هیچ آثار مکتوبی از زبان تبری به جای نمانده است اما از دوران اسلامی آثار ادبی قابل توجهی بدین زبان نوشته شده است که از اصل تبری بسیاری از آنها خبری در دست نیست و تنها ترجمه آنها با ذکری از نام آنها در کتب تاریخی یا ادبی بر جای مانده است.
این امر نشان میدهد که اعتبار و تقدس خاص زبان عربی در نزد مردم مسلمان تبرستان باعث غفلت آنها از زبان مادریشان نشده و همچنان آثاری را بدین زبان به رشته تحریر درآوردهاند. اولین اثر مکتوب به زبان تبری که خبری از آن به ما رسیده است کتاب« مرزبان نامه» است که در قرن چهارم هجری قمری توسط مرزبانبن رستم شروین تألیف شد و امروزه تنها ترجمه فارسی آن موجود است. از اصل تبری این کتاب و همچنین اثر دیگر مؤلف با عنوان «نیکینامه» اطلاعی در دست نیست. ابن اسفندیار(۱۳۶۶: ۱۳۹- ۱۳۷)
از بعضی شاعران این سرزمین که به زبان تبری شعر گفته اند یاد کرده و نمونهای از اشعار ایشان را آورده است. محمود جوادیان کوتنایی (۱۳۷۵: ۲۰-۵) نیز ضمن شرح مختصری از آثار نوشته شده به این زبان، نمونههایی از اشعار تبری را از چهارده نویسنده، شاعر یا اسپهبد تبرستان که مربوط به سده چهار قمری به بعد میشود نقل میکند که در آن میان نام امیر عنصرالمعالی مؤلف قابوسنامه قابل توجه است.
در سالهای اخیر چند نسخه خطی از ترجمهی ادبیات عرب به زبان تبری و نسخههایی از ترجمه و تفسیر قرآن به این زبان یافت شده است که از روی آنها میتوان دریافت که این زبان در قرنهای نخستین پس از اسلام دارای ادبیات قابل توجهی بوده است(ناتل خانلری،۱۳۷۴ ، ج۱: ۲۹۹ ). علاوه بر آن، چند نسخه خطی به زبان تبری در موزه ها و کتابخانه های اروپا مشاهده شدند که درباره ادیان و مذاهب بوده و مربوط به قرن دهم هجری به بعد میباشند (نجفزاده بارفروش،۱۳۶۸: ۲۷).
در میان نسخههای خطی موجود در کشورمان نیز مجموعه اشعار تبری در القانون ابن سینا (مربوط به سده ۷ و ۸ هجری قمری)، اشعار تبری درموسیقی عبدالقادر غیبی(مربوط به سده ۹)، و ترجمه قرآن کریم و ترجمه مقامات حریری به زبان تبری(سده ۹) قابل توجهاند (واژهنامه بزرگ تبری، جلد ۱، ۱۳۷۷: ۴۱۰-۴۱۱). در سالهای اخیر، یکی از محققان علاقهمند (گودرزی،۱۳۷۶) یک مجموعه اشعار تبری مربوط به سده ۱۱ هجری را با عنوان مثنوی طالب و زهره به چاپ رسانده است.
این منظومه داستان عشق نافرجام طالب آملی،شاعر سبک هندی، به معشوقهاش زهره است که عدهای خود طالب آملی و عدهای نیز خواهرش ستی نساء بیگم را سراینده آن میدانند. در ضمن مجموعهای از دوبیتیهای تبری که به امیری معروف و به شاعری موسوم به امیر پازواری منسوب است در مازندران وجود داشته که برنارد دارن[۱] ، خاورشناس روسی، نسخه آنها را به دست آورده و آن را در سنپطرزبورگ با ترجمة فارسی به چاپ رسانده است (ناتل خانلری،همان).
خش بیمونین به امه وبلاگ